Een Haagse schat!
Ca. 1475-1525, Haags Historisch Museum in langdurig bruikleen van Parochie Maria Sterre der Zee

Een Haagse schat!

De kerkschat is misschien wel het mooiste topstuk uit de collectie van het Haags Historisch Museum.
Wat is het verhaal van al dit zilver? En waarom is het eigenlijk een schat?

Graafwerkzaamheden

Het is januari 1729 als een groep mannen graafwerkzaamheden uitvoert in de Grote Kerk in Den Haag. Tijdens het graven stuit een van hen plotseling met zijn schep op iets hards. Wat hij daar vindt, kan hij amper geloven… een echte schat!

Detail uit: Bartholomeus Johannes van Hove, 1836, Haags Historisch Museum

In doeken gewikkeld

De mannen graven verder met hun handen. Uit de aarde halen zij de schat omhoog, die in doeken is gewikkeld. Er komen allerlei zilveren voorwerpen tevoorschijn. Ampullen, medaillons, bidsnoeren, kroontjes en een reliekkruis worden uit de grond gehaald.

Ca. 1475-1525, Haags Historisch Museum in langdurig bruikleen van Parochie Maria Sterre der Zee

Bidsnoer.jpg

Ca. 1475-1525, Haags Historisch Museum in langdurig bruikleen van Parochie Maria Sterre der Zee

Liturgische voorwerpen

Het kerkbestuur wordt erbij geroepen. Het blijkt om liturgische voorwerpen te gaan; voorwerpen die gebruikt worden bij kerkdiensten in de rooms-katholieke kerk. Vermoedelijk zijn deze objecten in de Grote Kerk gebruikt toen het een katholieke kerk was. Waarschijnlijk zijn ze rond 1574 verstopt en begraven.

Filips II.jpg

Filips II, Sofonisba Anguissola,1565, Museo del Prado

De Nederlandse Opstand

Maar waarom zijn zulke mooie spullen begraven? Dat heeft alles te maken met de opstand tegen de Spaanse overheersing die in 1566 uitbreekt. De Nederlandse gewesten verzetten zich tegen de strenge wetten van Spaanse koning Filips II én tegen zijn strenge optreden tegen alles wat niet rooms-katholiek is.

De beeldenstorm

Ondertussen groeit in de Nederlanden de onvrede en krijgt het protestantisme steeds meer aanhang. In 1566 leidt dit zelfs tot de Beeldenstorm. Overal in de Zuidelijke en Noordelijke Nederlanden trekt de woedende bevolking naar kerken en kloosters en vernielt beelden en andere katholieke versieringen.

Beeldenstorm in een kerk, Dirck van Delen, 1630, Rijksmuseum Amsterdam

Den Haag in handen van de opstandelingen

Als op 3 oktober 1574 de Spanjaarden uit Leiden worden verjaagd, valt ook den Haag eind november in handen van de opstandelingen. Nu is Den Haag weer in handen van de Prins van Oranje. Alles wat aan de Spanjaarden en het rooms-katholicisme herinnert, wordt verwijderd uit de stad.

Leidens ontzet, Otto van Veen, ca. 1574-1629, Rijksmuseum Amsterdam

Schuilkerk.jpg

Schuilkerk in de Oude Molstraat, ca. 1870, Haags Gemeentearchief

Schuilkerken

Ook kerken en kloosters moeten hieraan geloven. In de kerken worden voortaan protestantste diensten gehouden. Katholieke missen bijwonen mag alleen nog in het geheim. Hiervoor worden zogenaamde schuilkerken ingericht op zolders of in achterkamers.

Veilig onder de grond

Tijdens deze chaotische ontwikkelingen zijn de altaarstukken uit de Grote Kerk begraven. Om ze te beschermen tegen verkoop of nog erger; sloop. Ze liggen vermoedelijk dus al meer dan 150 jaar begraven als de mannen er in 1729 tijdens de graafwerkzaamheden op stuiten.

Ca. 1475-1525, Haags Historisch Museum in langdurig bruikleen van Parochie Maria Sterre der Zee

Kroon uit Haagse Kerkschat.jpg

Ca. 1475-1525, Haags Historisch Museum in langdurig bruikleen van Parochie Maria Sterre der Zee

Oudst Haagse zilver

Hoe oud de stukken zijn is moeilijk te zeggen, omdat de tekens op de objecten grotendeels zijn weggesleten. Maar uit de manier waarop de altaarstukken zijn gemaakt kunnen we opmaken dat ze tussen circa 1475 en 1525 gemaakt zijn. En dat is heel bijzonder! Want daarmee vormen de altaarstukken het oudste Haagse zilver dat wij kennen.

Object uit Haagse Kerkschat.jpg

In bruikleen

De kerkschat is sinds 1816 weer in het bezit van de Jacobusparochie (tegenwoordig onderdeel van de Parochie Maria Sterre ter Zee). Sinds 1978 is het kerkzilver in langdurig bruikleen in het Haags Historisch Museum en vormt de schat een belangrijk topstuk van de collectie. 

Schat uit Haagse Kerkschat.tif

Ca. 1475-1525, Haags Historisch Museum in langdurig bruikleen van Parochie Maria Sterre der Zee

Verder Lezen

  • Jet Pijzel – Dommisse, Haags goud en zilver, edelsmeedkunst uit de Hofstad (Den Haag 2005).
Tickets
Tickets